Cá mập khổng lồ Megalodon: Bí ẩn về kích thước và hình dạng cơ thể được hé mở
Loài cá mập khổng lồ tuyệt chủng Megalodon (Otodus megalodon) luôn thu hút sự chú ý của các nhà khoa học và công chúng, thậm chí còn truyền cảm hứng cho bộ phim bom tấn “Meg” năm 2018. Tuy nhiên, vì chưa tìm thấy bộ xương hoàn chỉnh nào của loài cá mập này (sống cách đây khoảng 3,6 triệu năm), nên nhiều tranh luận vẫn xoay quanh kích thước, hình dạng cơ thể và tốc độ bơi của Megalodon.
Trong khi một số nghiên cứu so sánh Megalodon với một phiên bản “khổng lồ” của cá mập trắng lớn (cá mập trắng), thì những nghiên cứu khác lại cho rằng chúng có thân hình thon gọn hơn. Một bài báo mới đăng trên tạp chí Palaeontologia Electronica củng cố quan điểm thứ hai, đồng thời đưa ra kết luận về khối lượng cơ thể, tốc độ bơi (dựa trên nguyên lý thủy động lực học) và mô hình phát triển của Megalodon.
Cá mập voi, loài cá mập lớn nhất hiện nay với chiều dài lên tới 20 mét, là loài ăn lọc chậm chạp. Tuy nhiên, cách đây 4 triệu năm, những loài cá mập có kích thước tương tự rất có thể bao gồm cả Megalodon – một loài săn mồi nhanh nhẹn. Do dữ liệu hóa thạch không đầy đủ, chúng ta chưa thể chắc chắn về kích thước chính xác của Megalodon và chỉ có thể đưa ra những suy luận dựa trên một số họ hàng còn sống của chúng.
Các nghiên cứu năm 2023 về răng hóa thạch của Megalodon cho thấy chúng không hoàn toàn là động vật máu lạnh mà duy trì thân nhiệt cao hơn nhiệt độ nước biển xung quanh. Hầu hết các loài cá mập, giống như hầu hết các loài cá, là động vật ngoại nhiệt (ectothermic), nghĩa là thân nhiệt của chúng bằng với nhiệt độ của nước xung quanh. Nhưng một số loài, thuộc nhóm cá mập thuộc họ cá thu (mackerel sharks), là động vật nội nhiệt (endothermic): Chúng có hệ tuần hoàn máu đặc biệt giúp giữ lại một phần nhiệt do cơ bắp sản sinh ra, cho phép một số bộ phận cơ thể duy trì ở nhiệt độ cao hơn môi trường.
Một nghiên cứu năm 2022 của Jack Cooper (Đại học Swansea, Anh) và cộng sự, đã xây dựng mô hình 2D và sau đó là 3D của Megalodon dựa trên một mẫu vật cột sống ở Bỉ. Cooper kết luận rằng Megalodon là loài cá mập chắc nịch, mạnh mẽ – dài khoảng 16 mét, nặng 67,86 tấn – có khả năng tăng tốc đột ngột để tấn công con mồi, tương tự như cá mập trắng lớn nhưng nhỏ hơn nhiều.
Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng ý. Năm ngoái, một nhóm 26 chuyên gia cá mập do Kenshu Shimada (Đại học DePaul) dẫn đầu đã thách thức giả thuyết so sánh với cá mập trắng, lập luận rằng cơ thể của sinh vật khổng lồ này thon gọn hơn và có thể dài hơn so với những gì các nhà nghiên cứu trước đây nghĩ. Nhóm nghiên cứu kết luận rằng việc kết hợp thân hình chắc nịch của cá mập trắng với chiều dài lớn hơn nhiều của Megalodon sẽ quá cồng kềnh.
Shimada và cộng sự đã đo lường tỷ lệ của 145 loài cá mập hiện đại và 20 loài cá mập tuyệt chủng, đặc biệt là phần đầu, thân và đuôi so với chiều dài cơ thể tổng thể. Dựa trên mẫu vật cột sống ở Bỉ (đốt sống lớn nhất đường kính 15,5 cm), họ kết luận rằng Megalodon có thể dài tới 16,4 mét (mẫu vật Bỉ), thậm chí lên đến 24,3 mét (dựa trên các đốt sống lớn hơn tìm thấy ở Đan Mạch). Về hình dạng cơ thể, cá mập chanh (lemon shark) dường như là loài tương tự hiện đại nhất. Tuy nhiên, Shimada lưu ý rằng vị trí và hình dạng chính xác của hầu hết các vây vẫn chưa chắc chắn.
Một Megalodon dài 24,3 mét có thể nặng tới 94 tấn và tốc độ bơi ước tính từ 2,1 đến 3,5 km/h. Nghiên cứu còn cho thấy Megalodon đẻ con và cá mập con dài khoảng 3,6-3,9 mét – gần bằng kích thước cá mập trắng lớn. Điều này bác bỏ giả thuyết rằng Megalodon cần khu vực ươm giống vì cá mập con đã có khả năng săn mồi.
Shimada giải thích rằng những loài cá mập khổng lồ hiện nay như cá mập voi có thân hình thon gọn vì thân hình chắc nịch sẽ không hiệu quả về mặt thủy động lực học. Điều này trái ngược với cá mập trắng lớn, càng lớn thì thân hình càng chắc nịch hơn, do đó chúng không thể lớn hơn 7 mét.
Mặc dù các giả thuyết vẫn còn mang tính tạm thời, nhưng chúng dựa trên dữ liệu thực tế và là điểm tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu trong tương lai. Jack Cooper đánh giá cao nghiên cứu của Shimada, nhưng nhấn mạnh cần thêm bằng chứng hoặc bộ xương hoàn chỉnh để xác nhận. Ông cũng đồng tình với mô hình phát triển mới của Shimada nhưng cho rằng việc bác bỏ giả thuyết về khu vực ươm giống là hơi vội vàng.
Sự hấp dẫn của Megalodon đối với chúng ta vẫn còn mạnh mẽ, bởi hình ảnh một loài cá mập khổng lồ bơi lội trong đại dương và săn bắt cá voi trong quá khứ gần. Điều này cho thấy sự kỳ diệu của quá trình tiến hóa.
Nguồn: https://arstechnica.com/science/2025/03/study-megalodons-body-shape-was-closer-to-a-lemon-shark/